Osmanlı İmparatorluğu ve kültürel hayat

Osmanlı Devleti’nin, birden fazla milleti bünyesinde barındırdığını düşündüğümüzde kültürel zenginlik açısından önem arz etmektedir.

Osmanlı İmparatorluğu üç kıtaya hükmederek 600 sene hayat sürdü. Orta Asya’dan gelen Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleriyle başlayan ve ilk başlarda beylik olan, daha sonra koca bir imparatorluğa ulaşan Osmanlı Devleti’nde kültürel hayat nasıldı?

İmparatorlukt birden fazla milleti çatısı altında barındırıyordu. Bu milletler özgür biçimde yaşıyor, herhangi bir kısıtlamaya maruz kalmıyorlardı. Bu sayede Osmanlı varlığını uzun yıllara dayandırdı.

Osmanlı toplumunda iki türlü hareketlilik vardı.

YATAY VE DİKEY HAREKETLİLİK

Bunlardan biri yatay hareketlilikti. Ülke coğrafyası üzerinde köyden şehre veya bir bölgeden başka bir bölgeye gidip gelme ya da oraya göç erek yerleşme olayına yatay hareketlilik denirdi.

Toplumdaki bu hareketi devlet tamamen başıboş bırakmamış, yasalarla belirli kurallara bağlamıştı.

Diğer sosyal harekete ise dikey hareketlilik idi. Bu da bir toplumda sınıflar arası geçiş anlamına gelir. Osmanlı toplumu çeşitli sınıflardan oluşmakla birlikte bunlar Avrupa’daki halk sınıfları gibi aşılamaz sınırlarla ayrılmıyordu.

Osmanlı toplumunda her sınıf için birinden diğerine geçmek mümkündü. Bu da yetenek, beceri ve çalışma ile olabiliyordu.

Osmanlı mutfağı meşhurdur. Aşçıbaşıların ellerinden çıkan nefis yemekler padişahların sofrasına sunuluyordu.

Keyif veren içeceklerin alanının dar olduğunu belirtmek lazım. Zira, IV. Murad alkol ve tütünü yasaklamış, bu da toplumda homurdanmalara neden olmuştu.

Yasağa rağmen gizli gizli tütününü tellendirenlerin olduğu gibi, akşamları kafayı çekenler de vardı. Çarşıda, pazarda sosyal hareketlilik yoğundu. İnsanlar buralarda hem birbirleriyle sohbet etme imkânı buluyorlardı hem de alışveriş yapıyorlardı.

HaberlerGündem HaberleriSon dakika: MİT ve TSK’dan ortak operasyon! Kırmızı kategorideki terörist Nazlı Taşpınar etkisiz hale getirildi Son dakika: MİT ve TSK’dan ortak operasyon! Kırmızı kategorideki terörist Nazlı Taşpınar etkisiz hale getirildi .

ESNAF VE SANATKAR TEŞKİLATI OLAN AHİLİK

Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda oldukça önemli rol oynamış olan ahiler, özellikle zanaat hayatını organize etmişlerdi. Ahilik, Osmanlılardan önce kurulmuş bir esnaf ve sanatkâr teşkilâtı idi.

Belirli kurallara göre çok düzenli bir çalışma gösteren ahilik dürüstlük, çalışma ve yardım esası üzerinde kurulmuştu.

Osmanlı Devleti’nde, 1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayıp, 1730 yılındaki Patrona Halil İsyanı ile sona eren tarihe Lale Devri olarak geçen dönemde sarayda zevk ve sefanın hüküm sürdüğü çalkantılı yıllardır.

KÜLTÜR VE SANATTA GELİŞMELER

Osmanlı’da kültür ve sanat alanında iyileştirici hamleler bu dönemde hissedilir seviyedeydi.

Sultan Ahmet ve Damat İbrahim Paşa ile uyumlu çalışarak, Topkapı Sarayı ile Yeni Cami’de birer kütüphane, Ayasofya’da Bâb-ı Hümayunun karşısında Türk sanat şaheserlerinden sayılan Sultan Üçüncü Ahmet Çeşmesi ve İstanbul’un su ihtiyacını karşılamak amacıyla da Deryayı Sim adlı bir su bendi inşa ettirmiştir.

Osmanlı’ya ilk matbaa Macarlı İbrahim Müteferrika zamanında getirildi. Osmanlı Devleti’nin yüzünü Batıya çeviren ise 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı olmuştur.

Edebiyat ve sanatta eserler verilmeye başlandı. Sosyal hayatı düzenleyen kanunlar çerçevesinde yeni bir yaşam inşa edildi.

Ergül Tosun

[email protected]